prof. dr med. Andrzej Danysz*
Koenzym Q10 (CoQ10) określany również jako ubiquinon, ubichinon lub ubidekarenon, to substancja odżywcza znajdująca się w każdej komórce naszego organizmu. Obecność koenzymu Q10 w komórkach została zauważona w 1957 r., a w 1959 r. grupa naukowców kierowana przez prof. Karla Folkersa wyizolowała ten związek i opisała jego budowę chemiczną.
Ta złożona cząsteczka okazała się niezbędna w procesach metabolicznych prowadzących do produkcji energii na poziomie komórki. Ze względu na rolę jaką związek ten odgrywa w organizmie stał się tematem wielu badań naukowych i klinicznych. Stwierdzono, że następstwem niedoboru koenzymu Q10 jest defekt bioenergetyczny, a następnie zaburzenia funkcji różnych narządów i układów. Dotyczy to zwłaszcza układu krążenia krwi, przemiany materii, procesów reparacji i regeneracji układu immunologicznego i innych.
Na podstawie uzyskanych wyników badań wydaje się, że najważniejszym wskazaniem do zastosowania koenzymu Q10 są choroby układu krążenia. Korzystnych efektów można oczekiwać w niektórych chorobach przemiany materii, parodontozie, cukrzycy oraz otyłości. Ze względu na wyraźne działanie immuno-stymulujące koenzymu Q10, próbuje się go stosować jako lek uzupełniający w niektórych nowotworach. CoQ10 stosuje się również w celu zwiększenia wydolności fizycznej, a wyrównanie jego niedoborów może spowolnić proces starzenia. CoQ10 zarejestrowany w Światowej Organizacji Zdrowia stosowany jest powszechnie w krajach wysoko rozwiniętych takich jak: Japonia, kraje skandynawskie, Włochy, Francja, Niemcy, Stany Zjednoczone. Szeroko zakrojone badania w tych krajach potwierdziły bezpieczeństwo i skuteczność koenzymu Q10. Dalsze badania stwarzają podstawę do coraz szerszego zastosowania i rosnącej popularności tej, tak interesującej substancji o dużym potencjale terapeutycznym.
DZIAŁANIE
Koenzym Q10 zwiększa siłę skurczu mięśnia sercowego, zmniejszając równocześnie jego zapotrzebowanie na tlen. Obniża ciśnienie tętnicze krwi i zwiększa wydolność fizyczną, głównie przez zwiększenie siły skurczu mięśni szkieletowych. Zwiększa zdolność odtruwania ustroju oraz pobudza siły odpornościowe (działa immunostymulująco, nasilając fagocytozę, zwiększając produkcję komórek NK, T4 i T8 i współczynnik T4/T8). Korzystnie wpływa na procesy regeneracji i reparacji. Zwiększa spalanie tłuszczów i przetwarzanie glukozy.
ZASTOSOWANIE
Koenzym Q10 stosuje się w wielu stanach chorobowych, jak również w niektórych stanach fizjologicznych.
KARDIOLOGIA
Narządem szczególnie wrażliwym na niedobory ubiquinonu jest mięsień serca. Badania kliniczne potwierdziły skuteczność działania koenzymu Q10 w chorobach układu krążenia.
- Przewlekła niewydolność serca na podłożu kardiomiopatrii. Badania wykonane na kilku tysiącach pacjentów w Stanach Zjednoczonych, Japonii, i krajach skandynawskich, wykazały korzystny wpływ koenzymu Q10 na stan niewydolności serca. Stwierdzono m.in. na grupie chorych z ciężką niewydolnością serca, około 2-krotne zwiększenie czasu przeżycia pacjentów, którzy oprócz właściwych leków nasercowych otrzymali także ubichinon.
- Choroba wieńcowa (dusznica bolesna). Koenzym Q10 jest stosowany jako skuteczny lek uzupełniający w leczeniu dusznicy bolesnej – podawanie go łącznie z właściwymi lekami przeciwdusznicowymi, zmniejsza częstotliwość występowania napadów dusznicy.
- Nadciśnienie. Stwierdzono, że ubichinon podawany przez dłuższy czas pacjentom z nadciśnieniem samoistnym obniża ciśnienie skurczowe i rozkurczowe. W niektórych badaniach wykazano, że u ponad 50% chorych z nadciśnieniem można było po pewnym czasie wycofać inne leki stosowane w nadciśnieniu. Q10 działa również przeciwmiażdżycowo.
- Niemiarowość (arytmia). Podawany razem z beta-blokerami, znosi ich niekorzystne działanie osłabiające siłę skurczu mięśnia sercowego.
UKŁAD IMMUNOLOGICZNY
Istotnym wskazaniem do stosowania koenzymu Q10 są stany obniżonej aktywności układu immunologicznego – podwyższa on odporność organizmu, wpływając korzystnie na przebieg chorób zakaźnych.
STOMATOLOGIA
Okazuje się, że 60-90% osób z chorobami przyzębia ma niedobory koenzymu Q10. W wielu badaniach klinicznych wykazano, że obniżenie poziomu tej substancji prowadzi do patologicznych zmian w różnych narządach, jednak najbardziej dotykają one tkanek przyzębia, a także mięśnia serca. Podawany ogólnie w dawkach 60-90 mg dziennie, jak i miejscowo wywiera korzystny wpływ na niektóre objawy parodontopatii. Ze względu na jego doskonałą tolerancję i brak praktycznie działań niepożądanych, koenzym Q10 jest niewątpliwie niedocenioną szansą dla stomatologów zarówno w profilaktyce, jak i w leczeniu parodontopatii.
ONKOLOGIA
Koenzym Q10 mógłby i powinien stać się lekiem uzupełniającym w farmakoterapii nowotworów, przede wszystkim ze względu na działanie immunomodulujące. Stwierdzono ponadto, że zmniejsza on znacznie kardiotoksyczność adriamycyny, co pozwala na znaczne zwiększenie jej dawki w leczeniu wrażliwych na nią nowotworów.
POLIMIOPATIE – MIASTENIE – WYDOLNOŚĆ FIZYCZNA
Stosowanie koenzymu Q10 powoduje zwiększenie siły skurczu mięśni prążkowych, wyraźną poprawę wydolności fizycznej i normalizacje zaburzeń biochemicznych charakterystycznych dla polimiopatii, tzn. przede wszystkim zmniejszenie poziomu kinazy fosfokreatywnej w osoczu. Podawanie ubichinonu w dawkach 60 mg dziennie przez okres 4-8 tygodni zwiększa wydolność fizyczną człowieka, co zostało wykazane po przeprowadzeniu wielu testów wysiłkowych.
GERIATRIA
Istnieje hipoteza, że starzenie się jest związane w pewnym stopniu z gromadzeniem się w ustroju wolnych rodników. Z powyższych względów, w celu zwolnienia tego procesu stosuje się związki o charakterze „wymiataczy” wolnych rodników np. witaminę E.
Podobne właściwości, ze względu na swoją budowę chemiczną, ma koenzym Q10. Stwierdzono, że jest on jednym z silniejszych i skuteczniejszych „wymiataczy” wolnych rodników. Stało się to podstawą do jego zastosowania w próbach przedłużenia życia i zahamowania procesu starzenia. Istotnym jest iż koenzym Q10 bardziej efektywnie niż witamina E, chroni komórki przed uszkodzeniami wolnorodnikowymi, a jego mechanizm działania jest inny.
Witamina E nie zapobiega reakcji wolnego rodnika z lipidem i dopiero, gdy pierwsze uszkodzenie nastąpi, zapobiega następnym. Natomiast COQ10 unieszkodliwia wolne rodniki, zapobiegając „pierwszemu uszkodzeniu”, a więc stanowi „pierwszą linię ochrony komórki”.
W 1980 r. dr Bliznakow z Houston, opublikował wyniki długotrwałego stosowania koenzymu Q10 u myszy. Zwierzęta otrzymujące koenzym Q10 żyły znaczne dłużej niż myszy z grupy kontrolnej. Średni czas życia myszy z grupy kontrolnej wynosił 20 m-cy, a myszy otrzymujących koenzym Q10 31,2 m-ca. (czas życia wydłużył się o 11,2 m-ca czyli o 56%). Autorzy pracy stwierdzają, że myszy otrzymujące koenzym Q10, mimo upływu czasu były normalnie aktywne, a ich wygląd zewnętrzny był wyraźnie lepszy niż zwierząt kontrolnych. Wyniki badań Bliznakowa świadczą więc, że podawanie myszom koenzymu Q10 i uzupełnianie jego niedoborów występujących w procesie starzenia, może znacznie przedłużyć życie. Trudno wykluczyć, że może się to odnosić tylko do myszy.
TOLERANCJA
Koenzym Q10 jest nietoksyczny i pozbawiony poważniejszych działań niepożądanych. Dzięki tym zaletom można go stosować nawet przez bardzo długi okres czasu, niemniej, dobre efekty lecznicze uzyskuje się już po 2-3 tygodniach przyjmowania od 30 do 60 mg. dziennie, po jedzeniu.
DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE
U niewielu pacjentów (0,11-0,39%) mogą wystąpić nieznaczne zaburzenia żołądkowo-jelitowe (uczucie gniecenia w okolicy żołądka, zmniejszenie łaknienia, nudności, biegunka).
DAWKOWANIE
- Profilaktycznie – 30 mg (1 kapsułka lub tabletka) 1 x dziennie po jedzeniu, (30 mg dziennie).
- Leczniczo – według wskazań lekarza.
- Minimalny okres podawania 2-3 tygodnie.

Zmodyfikowany schemat mitochondrialnego łańcucha oddechowego, (wg. Paweł Grieb, Adam Martyn „Czy koenzym Q10 warunkuje wydolność fizyczną?”). Ramkami zaznaczono kompleksy lipoproteidowe tworzące łańcuch oddechowy. Stronę „substratową” stanowią: kompleks I (=dehydrogenaza NADH) i kompleks II (=dehydrogenaza bursztynianowa) oraz „rezerwowe” flawoproteiny 3 i 4. Stronę „tlenową” stanowią kompleks III (=cytochromy b i C1) oraz kompleks IV (=cytochromy a i a3) przenoszące wodór na tlen. FFACoA oznacza tioestery wolnych kwasów tłuszczowych i acetylokoenzymu A.
*Prof. dr med. Andrzej Danysz – https://pl.wikipedia.org/wiki/Andrzej_Danysz